CIRs Scuol 2025 - Episoda #3: Il plaschair d'instruir a creschüdas e creschüts

Her n’haja manzunà meis respet per nossa "secziun giuvenila" ed eu sun stat stut co cha quel:las han lavurà eir hoz cun leidezza adonta chi d’eira sül program darcheu üna pruna cuntgnü grammatical e lexical. In mia vita professiunala suna magister da s-chalin ot e quai scha na cun corp ed orma schi almain cun üna tscherta paschiun. Dimena esa per mai un plaschair quotidian da lavurar cun giuvenilas e giuvenils.

Sper mia lavur principala n’haja però adüna instrui eir a creschüdas e creschüts, fin l’on passà in üna scoula commerciala privata e daspö schner sco manader da cuors pro la Lia Rumantscha. Quels cuors da saira duos jadas l’eivna güdan da tgnair l’equiliber tanter l’incletta pella giuventüna e la conscienza pels bsögns da persunas creschüdas.

Quist’eivna esa lura darcheu uschè inavant ch’eu das-ch instruir a glieud creschüda na be per novanta minuts duos jadas l’eivna, ma per trais uras mincha bunura. I m’es gnü consciaint co cha quai m’ha vairamaing mancà daspö ch’eu vaiva fat il pass dal livel terziar sül livel secundar. Per esser cler, il livel da s-chalin ot es meis livel preferi ed e nu less dafatta na müdar nüglia vi da quai. Ma da giodair darcheu üna jada ün’eivna intera da lavur cun creschüdas e creschüts (na invlidar a nossa secziun giuvenila) es daplü co flot. E perche? Perche chi sun quia sün agen giavüsch. Ingün nu til:las ha dit da s’annunzchar o amo pês cha l’annunzcha füss gnüda fatta automaticamaing tenor ledscha.

Il cuntrari es il cas. Tuot:tas chi sun quia perche chi vöglian imprender rumantsch. Per quai daja blers motivs. L’ün ha si’abitaziun da vacanzas in Engiadina e less gnir a savair daplü da la lingua e cultura locala, tschella es gnüda per lavurar e douvra il rumantsch in seis minchadi e. u. i. Ma minchüna e minchün es quia da libra voluntà e pudess eir bain schmetter ed ir a chasa sainza ch’eu sapcha far alch percunter. Ma i restan. Forsa perche chi’d han halt oramai pajà pel cuors. Ma eu nu crai dal tuot na cha quai saja il cas. I sun qua perche cha la lavur linguistica til:las plascha.

E quai influenzescha immensamaing a mia lavur. Ingüns problems disciplinarics, ingünas notas noschas chi’s sto dar inavo, ingünas reclamaziuns da genituors, collegas ed otras persunas pertoccas. Id es tuot pachific perche chi’d es qua quist interess cumünaivel dad acquistar cumpetenzas linguisticas per rumantsch.

Minchatant ponderescha che cha no stopchan far oter, meglder per ragiundscher ün tal ambiaint eir sül s-chalin ot. Cler cha la giuventüna s’interessa per otras robas co per üna lingua estra o pella matematica. Sco fingià dit suna chi ston gnir a scoula schi vöglian o brich. I resta listess la spranza chi detta ün bel di ün sistem da scoula cun quel chi’s po fidar unicamaing sülla motivaziun intrinsica.

Intant gioda ils trais dis chi’m restan cun mia classa livel 1 dal cuors da rumantsch intensiv, m’allegra süllas creschüdas e süls creschüts e natüralmaing eir sün nossas raketas giuvenilas.